Hoe zorgzaam omgaan met onze energie?
Eerst en vooral “kies ervoor om voor sommige zaken niet te kiezen”! Vroeger waren er in vele huisgezinnen bepaalde eetgewoontes. Op vaste dagen werd een bepaald gerecht gegeten: maandag kip, dinsdag worstgerecht, vrijdag visdag. Dit betekent dat er niet telkens overwogen werd wat er gegeten zou worden. Er hoefde geen denkwerk naar te gaan. In huidige dagen is het principe van de diensten die pakketten voedsel aan huis brengen een manier om zelf deze keuzes rond eten (minder) te hoeven maken. Diensten als Hello-fresh maken al een grove selectie in jouw plaats. Zo kunnen gezinnen ervoor kiezen om telkens naar dezelfde vakantieplek terug te gaan. Energie die we niet in het selecteren van een vakantiebestemming steken, kunnen we inzetten voor iets anders. Het hoeft vermoedelijk geen betoog dat hetgeen waar we voor kiezen om “niet voor te kiezen” best nauw aansluit bij het belang dat we er al dan niet aan hechten.

We hebben het hier over het bewust installeren van gewoontes. Gewoontes geven regelmaat en zorgen ervoor dat we niet telkens opnieuw alles dienen te overdenken. De vrijgehouden tijd en ruimte kunnen we aan iets anders besteden. En regelmaat en routine geeft rust. Het is als een adempauze.

De weg van gedrag naar gewoonte loopt weliswaar niet vanzelf. We zullen voldoende discipline aan de dag moeten leggen als we een gedrag willen veranderen. Het zal tijd vragen. En alvorens het een gewoonte wordt zullen we er bewust mee moeten bezig zijn. Dat vraagt mentale inspanning. Maar eenmaal een gewoonte geïnstalleerd is, vraagt deze weinig energie om uitgevoerd te worden. Na een tijdje hoeven we er niet meer over na te denken en zet het zich als vanzelf in werking (lees hierover meer in “Nieuw gedrag”).

Ook op het werk zijn er gewoontes. Op het werk kan dat een vast pauzemoment zijn. Als het team ervoor kiest om samen te eten tussen 12u en 13u dan hoeven we als individuele hulpverlener ons die vraag niet te stellen. Of ook als iedereen op dinsdagnamiddag aan zijn administratie werkt en niet gestoord wil worden, dan hoeft niet ieder voor zich te overwegen wanneer hij administratie inplant en is het voor iedereen helder dat er dan enkel gestoord kan worden als er iets dringend is.

De kracht van juiste routines kan sterk zijn. Inzetten van routines zorgt ervoor dat we niet telkens opnieuw kostbare energie hoeven te verspillen om alles op volgorde van belangrijkheid te zetten. Eenmaal de routine is ingebouwd om – bijvoorbeeld het eerste uur van elke werkdag met een olifant bezig te zijn (zie uitnodiging zelfmeesterschap) – hoe gemakkelijker en duidelijker.

Het is ook wel zinvol om stil te staan bij de mindere kant van routines en gewoonten. Routines geven vaak kansen, maar zijn soms ook een gevaar. Het werk neerleggen op de middag is zinvol. Deze tijd inzetten om dan het internet af te struinen is misschien minder aangewezen. 

Kiezen vraagt tijd. 
Laten we gerust onze tijd nemen! Laten we de tijd nemen die we nodig hebben om te overwegen, te wikken en te wegen. Bedenktijd inbouwen. Als men ons een nieuwe opdracht of uitdaging voorstelt, mogen we gerust aangeven dat we pas later ons antwoord zullen geven.  Een foute keuze kost vaak op langere termijn meer tijd.

Kiezen vraagt moed.
Ja-zeggen is vaak erg aantrekkelijk. We maken iemand blij. De vrager is tevreden en dit weerspiegelt ook op ons. Het geeft ons een tevreden gevoel, de interactie met die ander is positief. We hebben goede redenen om geen ‘nee’ te durven zeggen. We maken ons zorgen dat we een geweldige kans mislopen. We zijn bezorgd om onrust te veroorzaken of bruggen te verbranden. We willen de ander niet ontgoochelen, kunnen het idee niet verdragen dat we iemand die we respecteren en graag mogen zouden teleurstellen.

En toch, niets van onze redenen om ‘nee’ te zeggen maakt ons tot een slecht persoon. Ook ontgoochelen hoort bij het leven. Hoe moeilijk het ook is om ‘nee’ tegen iemand te zeggen, als we het niet doen, kan dat tot gevolg hebben dat we iets veel belangrijkers mislopen. Ja-zeggen voor iets of iemand, is nee-zeggen tegen iets anders.

De appelmand als metafoor van kiezen.
Waar staat die appelmand voor? Stel dat elke taak op ons werk  een appel is. Je kan maar zoveel appels in de mand leggen als dat de mand groot is. Als de mand vol is, dan kan er maar een appel  –  lees ‘taak’ – bijkomen àls er eerst een andere appel uit gaat. Als er teveel appels bijkomen, vallen er appels uit. De onderste appels evolueren tot appelmoes of rotten.

Laten we dus onze appelmand goed in de  gaten houden!
Als we de vraag krijgen iets extra op te nemen in onze job, dan is het zinvol onszelf een aantal vragen te stellen: Welke tijd gaan we hiervoor gebruiken?, welke andere taken gaan we dan niet meer doen?

Het is echter belangrijk dat we eerst aandachtig ons huidige takenpakket bekijken en kritisch beslissen wat we wel nog willen houden en wat niet. Net als bij onze kleerkast is het veel leuker om te gaan shoppen en nieuwe kleren aan te kopen. Beslissen welke kleren we zullen wegdoen is lastiger.

Laten we zorgen voor de appels die ons dierbaar zijn en dicht bij onze waarden aanleunen
(zie uitnodiging waardengericht leven). Het is van belang helder te krijgen welke appels uit onze mand  voor ons het belangrijk(ste) zijn om die vervolgens verder af te bakenen.  Door het afbakenen van onze grenzen én deze nadien kenbaar te maken aan collega’s en leidinggevenden, werken we bewust aan onze veerkracht.

Bouw buffers in en vul de appelmand van taken maar voor 90 %  van de werktijd. Zo bouwen we buffers op voor “onvoorziene en onvoorspelbare” omstandigheden. Laten we ook kritisch kijken naar “onvoorziene en/of onvoorspelbare omstandigheden”. Dat een collega ziek wordt en uitvalt, is doorgaans niet te voorzien. Als er jaarlijks in dezelfde maand minstens 1 collega ziek uitvalt, verschuift dit naar een “te voorziene” situatie en kunnen we ons daar beter naar organiseren. Dan krijgt het “onvoorziene en onvoorspelbare” toch een zekere voorspelbaarheid.

Zijn we overtuigd van de kracht van kiezen, dan gaan we nu over naar de actie. Hoe maken we scherpe keuzes?

We kijken eerst naar het grotere plaatje om daarna in te zoemen en te bespreken hoe we scherpe keuzes maken.

Als we uit zoemen en een helikopter perspectief innemen betekent dit  dat we vertrekken van de waarden die we toegekend hebben aan elk levensdomein bij de uitnodiging Waardengericht leven en werken. (Als je deze oefening nog niet hebt gedaan, best even teruggaan naar de uitnodiging waardengericht leven).

Er is een koppeling met de levensfase waarin we op dit moment zitten en de mogelijkheden die we hebben in het kiezen.  Tijds- en contextperspectief is belangrijk. We hebben verschillende rollen: de rol van partner, ouder, collega, vriend(in),… De tijd die we in elke rol steken en de energie die we voor elke domein hebben, verschilt naargelang de levensfase waarin we ons bevinden. Het aantal rollen verandert niet, de invulling wel want andere levensfase, andere vragen en noden, andere energie. Regelmatig eens onze rollen overlopen, voelen of de verhouding en balansen tussen onze rollen nog steeds klopt, is belangrijk.

Daarnaast hebben we op ons levenspad ook een aantal transitiemomenten of momenten van overgang tussen deze fasen. Het ondersteunt onze veerkracht als we bewust omgaan met die momenten van overgang en onze energiehuishouding dan goed bewaken. Mild zijn voor onszelf en voldoende zelfzorg-activiteiten inplannen is dan geen overbodige luxe.

Welke zijn de ingrediënten die helpen bij het maken van scherpe keuzes? Drie vragen kunnen ons helpen: waar voel ik me door geïnspireerd?, waar heb ik een talent voor? en in hoeverre draagt het bij tot waar het er voor mij om draait op dit moment in mijn leven? Dit helpt ons in onze zoektocht naar “het juiste ding – op de juiste manier –  op het juiste moment”.

Op het werk vinden de keuzes hun fundament in waar de dienst of organisatie voor staat. In  periodes van stress staat terug naar de essentie of ‘back to basics’ gaan centraal.